Ustawa o obronie ojczyzny a prawo pracy

Z dniem 23 kwietnia 2022 r. zaczęła obowiązywać ustawa o obronie ojczyzny, która w kontekście agresji rosyjskiej na Ukrainę nabrała szczególnego znaczenia. Zawiera ona m.in. regulacje związane z uprawnieniami i obowiązkami pracowników, których obejmuje obowiązek stawienia się na wezwanie organów wojskowych.

Kto ma obowiązek stawienia się na wezwanie organów wojskowych

Zgodnie z nowymi przepisami, obowiązkowi stawienia się na wezwanie organów wojskowych podlegają obywatele polscy, począwszy od dnia, w którym skończą 18 lat życia, do roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat życia, a posiadający stopień podoficerski lub oficerski – 63 lat życia. Oczywiście istnieją wyłączenia, w tym m.in. dla kobiet w ciąży oraz 6 miesięcy po porodzie, osób sprawujących opieką nad dziećmi do lat 8, czy dla osób wobec których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji.

Osoby podlegające obowiązkowi obrony są zobowiązane do osobistego stawienia się na wezwanie właściwych organów w sprawach dotyczących tego obowiązku. Pracownikom oraz osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, którzy zostali wezwani do osobistego stawiennictwa przed właściwy organ w sprawach dotyczących obowiązku obrony, przysługuje na ich żądanie zryczałtowana rekompensata za utracone zarobki za każdy dzień w wysokości 1/30 minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu roku poprzedniego.

Możliwość rozwiązania stosunku pracy

Pracownikowi powołanemu do pełnienia zasadniczej służby wojskowej albo terytorialnej służby wojskowej może zostać rozwiązany stosunek pracy wyłącznie za jego zgodą. Nie dotyczy to sytuacji, w której pracownik taki zatrudniony jest na okres próbny lub czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy. Ponadto stosunek pracy może zostać rozwiązany, jeżeli zachodzą przesłanki do dyscyplinarnego zwolnienia oraz w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. Podobne uprawnienia przysługują również małżonkowi żołnierza w okresie pełnienia zasadniczej służby wojskowej. Rozwiązanie stosunku pracy z małżonkiem żołnierza może nastąpić wyłącznie z winy pracownika oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Pracodawca, który zatrudniał pracownika w dniu jego powołania do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej obowiązany jest go zatrudnić na poprzednio zajmowany stanowisku lub na stanowisku równorzędnym. Obowiązek taki wystąpi, o ile pracownik zgłosi się do zakładu pracy w terminie 30 dni od dnia zwolnienia go ze służby. Brak zgłoszenia się w tym terminie powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy. Jednocześnie, jeżeli w tracie odbywania zasadniczej służby wojskowej pracownik uzyskał inne lub wyższe kwalifikacje zawodowe, pracodawca w miarę możliwości jest zobowiązany na wniosek pracownika zatrudnić na stanowisku, które odpowiada kwalifikacjom nabytym w Siłach Zbrojnych.

Dobrowolna zasadnicza służba wojskowa

Ustawa o obronie Ojczyzny wprowadziła dobrowolną zasadniczą służbę wojskową. Jest ona pełniona przez okres do 12 miesięcy, w trakcie którego realizowane jest szkolenie podstawowe w wymiarze do 28 dni zakończone przysięgą wojskową. Osobom takim udziela się urlopu bezpłatnego na czas trwania szkolenia. W trakcie trwania szkolenia oraz w okresie 12 miesięcy od dnia jego zakończenia, pracodawca nie może rozwiązać ani wypowiedzieć stosunku pracy z osobą odbywająca to szkolenie. Powyższe nie dotyczy pracowników zatrudnionych na okres próbny lub czas określony nie dłuższy niż 24 miesiące. Ponadto stosunek pracy może zostać rozwiązany, jeżeli zachodzą przesłanki do zwolnienia dyscyplinarnego, zwolnień grupowych oraz w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy.

Pracownicy terytorialnej służby wojskowej oraz rezerwy

Pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy, pracodawca udziela urlopu bezpłatnego na okres trwania służby. W czasie trwania urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Urlop taki jest udzielany na wniosek, a przypadku wezwania w trybie natychmiastowego stawiennictwa – na podstawie zawiadomienia szefa wojskowego centrum rekrutacji.

Pracodawcy zatrudniającemu pracownika będącego żołnierzem rezerwy albo będącego żołnierzem OT pełniącym służbę wojskową rotacyjnie przysługuje świadczenie pieniężne za dni, w których pełnili oni służbę wojskową. Świadczenie obejmuje wyłącznie rekompensatę kosztów, bez kwot wynagrodzenia poniesionych przez pracodawcę z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony nowego pracownika w celu zastępstwa żołnierza.

Ustawa o obronie ojczyzny wprowadza szereg nowych obowiązków dla osób objętych obowiązkiem stawienia się na wezwanie organów wojskowych. Jednoczesne zapewnienie ochrony zatrudnienia takim osobom należy ocenić jako dobre rozwiązanie ze strony autorów ustawy.

T: +48 695 729 643
E: agata.baczkowska@dmplegal.pl