Od 30 listopada 2020 r. Policja oraz Żandarmeria Wojskowa dysponują nowym środkiem reagowania na przemoc domową. Procedura szybkiego reagowania pozwala funkcjonariuszom na wydanie nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Powyższa procedura daje możliwość szybkiego izolowania osoby dotkniętej przemocą domową od sprawcy przemocy. Obecnie planowane jest rozszerzenie przepisów antyprzemocowych o kolejne rozwiązania.
Procedura szybkiego reagowania – cel wprowadzenia
Podstawowa procedura przeciwdziałająca przemocy w rodzinie ze względu na długotrwałość i obowiązek złożenia zawiadomienia o przestępstwie przez ofiary przemocy uznawana jest za mało skuteczną. Wprowadzenie procedury szybkiego reagowania umożliwia podjęcie natychmiastowego działania, bez konieczności inicjatywy osoby dotkniętej przemocą. Nowe regulacje dają inicjatywę do wydania natychmiast wykonalnej decyzji o izolacji sprawców przemocy funkcjonariuszom Policji i Żandarmerii Wojskowej.
Przemocą w rodzinie są jednorazowe albo powtarzające się zachowania, które naruszają prawa lub dobra osobiste osób najbliższych, także osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących. Są to w szczególności zachowania narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność oraz nietykalność cielesną. Co ważne, przemocą są także szkody na zdrowiu psychicznym, zachowania wywołujące cierpienia i krzywdy moralne.
Należy mieć na uwadze, że katalog zachowań przemocowych jest otwarty, w związku z czym do decyzji funkcjonariusza Policji lub Żandarmerii Wojskowej będzie należeć czy uzna, że dane zachowanie wyczerpuje przesłanki przemocy domowej. Niezbędne do zastosowania procedury szybkiego reagowania jest nie tylko stwierdzenie, że dochodzi do przemocy w rodzinie, ale też ustalenie, że poprzez stosowanie przemocy istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia ofiary.
Nakaz opuszczenia lokalu i zakaz zbliżania
Procedura szybkiego reagowania pozwala na zastosowanie dwóch tymczasowych, natychmiast wykonalnych środków– nakazu opuszczenia lokalu i jego najbliższego otoczenia oraz zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Co ważne, funkcjonariusz stosujący środki jest uprawniony do wydania nakazu, zakazu lub połączenia obu tych środków. Nakaz i zakaz może zostać wydany wobec kilku ofiar przemocy jednego sprawy, jednak wszystkie muszą być dokładnie wymienione w treści dokumentu.
Aby stosowanie powyższych środków faktycznie służyło sprawnej i skutecznej ochronie ofiar przemocy, nakaz lub zakaz może zostać wydany także podczas pierwszej interwencji w rodzinie, nawet jeżeli wcześniej nie była ona objęta żadnymi procedurami interwencyjnymi.
Obowiązywanie nakazu i zakazu trwa przez 14 dni i po tym czasie traci moc, jednak może zostać przedłużone w formie zabezpieczenia lub zastąpione inną formą izolacji sprawcy, np. tymczasowym aresztowaniem.
Proponowane zmiany w przepisach antyprzemocowych
Ministerstwo Sprawiedliwości po blisko ośmiu miesiącach obowiązywania procedury szybkiego reagowania zaproponowało zmiany. Resort zakłada poszerzenie procedury o trzy rodzaje zakazów.
Pierwszy z nich – zakaz zbliżania się na określoną liczbę metrów do osoby, będącej ofiarą przemocy, pozwoliłby jej na poczucie bezpieczeństwa również na spacerze, zakupach czy w pracy.
Kolejny – zakaz wstępu – miałby obowiązywać w czterech typowych miejscach przebywania rodziny, a więc w miejscu pracy, w szkole, miejscu uprawiania sportu oraz kontaktu z kulturą. O orzeczonym zakazie wstępu do wskazanych miejsc funkcjonariusze informowaliby kierowników tych jednostek.
Ponadto, Ministerstwo planuje wprowadzenie zakazu komunikowania się z ofiarą – funkcjonariusze będą mogli wydać dwutygodniowy bezwzględny zakaz kontaktowania się w jakiejkolwiek formie, zarówno poprzez maila, jak i np. przez telefon.
Podsumowanie
Przemoc w rodzinie jest skomplikowanym problemem z licznymi konsekwencjami dla wszystkich członków rodziny, dlatego działania zmierzające do kompleksowego uregulowania sposobu przeciwdziałania jej oraz ochrony ofiar przemocy są pożądane i konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa osobom narażonym na jej występowanie. Podstawą zastosowania omawianych środków jest niezwłoczne działanie Policji, w miarę możliwości natychmiast po uzyskaniu wiedzy o stosowaniu przemocy domowej. Dlatego też niezmiernie ważne jest reagowanie na oznaki wskazujące, że może występować przemoc w rodzinie i informowanie o tym organów ścigania.
